Οι περισσότεροι άνθρωποι παρουσιάζουν κάποια στιγµή ένα µικρό ή µεγάλο δερµατικό εξάνθηµα, που άλλοτε ξέρουν και άλλοτε αγνοούν παντελώς που οφείλεται. Ξέρετε όµως πότε τα εξανθήµατα είναι ενδείξεις ήπιων καταστάσεων και πότε χρειάζονται άµεσα έλεγχο από έναν γιατρό;
Όπως εξηγούν οι ειδικοί της Ελληνικής Δερµατολογικής & Αφροδισιολογικής Εταιρείας (ΕΔΑΕ), το εξάνθηµα δεν είναι µία συγκεκριµένη διάγνωση, αλλά ένας γενικός όρος που περιγράφει οποιαδήποτε δερµατική βλάβη µε φλεγµονή και/ή αποχρωµατισµό που διαταράσσει την φυσιολογική εµφάνιση του δέρµατος.
Τα εξανθήµατα είναι πάρα πολλά και διαφορετικά, έχουν δεκάδες αιτίες και είναι πάρα πολύ συνηθισµένα. Σε µελέτη, λ.χ., έξι ευρωπαϊκών χωρών που δηµοσιεύθηκε το 2014 στο επιστηµονικό περιοδικό JAMA Dermatology, οµάδα επιστηµόνων ανακάλυψαν ότι από τους σχεδόν 12.800 συµµετέχοντες, ο ένας στους τρεις (το 31,8%) είχαν παρουσιάσει εξάνθηµα κατά το τελευταίο έτος και περισσότεροι από τους µισούς (το 51,7%) είχαν εκδηλώσει εξάνθηµα κάποια στιγµή στη ζωή τους.
Ανάλογα µε την αιτία τους, τα εξανθήµατα συνήθως διαρκούν από 5 έως 20 ηµέρες, ενώ µπορεί να εκδηλωθούν σε µικρό τµήµα του δέρµατος ή να είναι γενικευµένα. Εκτός από τον εµφανή αποχρωµατισµό και τη φλεγµονή µπορεί επίσης να προκαλούν κνησµό (φαγούρα), να είναι ζεστά όταν τα αγγίζει κανείς, να έχουν φουσκάλες ή φλύκταινες, διόγκωση ή και να προκαλούν πόνο.
Η διάγνωσή τους βασίζεται στην εµφάνισή τους, τα άλλα συµπτώµατα που τυχόν προκαλούν, το ιστορικό του ασθενούς (π.χ. αν έφαγε ή άγγιξε κάτι), το επάγγελµά του και το οικογενειακό ιστορικό του.
Συνηθισµένες αιτίες εξανθηµάτων είναι:
- Οι τροφικές αλλεργίες. Περισσότερο από το 90% των τροφικών αλλεργιών στα παιδιά προκαλούνται από το γάλα, τα αυγά, τα φιστίκια, το σιτάρι, τη σόγια και άλλους ξηρούς καρπούς όπως τα καρύδια και τα αµύγδαλα. Στους ενήλικες, οι κύριες αιτίες τροφικής αλλεργίας είναι τα φιστίκια και οι άλλοι ξηροί καρποί, τα ψάρια και τα θαλασσινά, που επίσης ευθύνονται για εννέα στα δέκα κρούσµατα τροφικής αλλεργίας.
- Τα φάρµακα. Πολλά συνταγογραφούµενα και µη φάρµακα µπορεί να έχουν ως ανεπιθύµητη ενέργεια την πρόκληση εξανθήµατος, το οποίο µπορεί να είναι από ήπιο έως σοβαρό. Χαρακτηριστικά παραδείγµατα είναι τα αντιβιοτικά, κοινά παυσίπονα (π.χ. ακετυλοσαλικυλικό οξύ, ιβουπροφαίνη, ναπροξένη), δυνατά αναλγητικά (π.χ. κωδεΐνη), διουρητικά, εµβόλια, φάρµακα για την επιληψία, για την υπέρταση κ.λπ. Τα εξανθήµατα µπορεί να είναι επίσης απόρροια αλλεργικής αντίδρασης στο φάρµακο ή να εκδηλωθούν όταν το δέρµα εκτεθεί στον ήλιο µετά τη λήψη του φαρµάκου (δηλαδή να υπάρξει µια αντίδραση φωτοευαισθησίας, όπως λέγεται επιστηµονικά).
- Το άγχος.
- Αλλεργικές αντιδράσεις σε τσιµπήµατα εντόµων (π.χ. σφήκα, µέλισσα), στην επαφή του δέρµατος µε µέταλλα (π.χ. νικέλιο), µε φυτά (π.χ. τσουκνίδα, δηλητηριώδης κισσός) κ.λπ.
- Δερµατοπάθειες (π.χ. έκζεµα, ακµή, µυκητιάσεις κ.λπ.)
- Η έκθεση στον ήλιο ή στη ζέστη (π.χ. ηλιακά εγκαύµατα, φωτοδερµατίτιδες).
- Η τριβή του δέρµατος στα σηµεία όπου σχηµατίζει πτυχές (π.χ. κάτω από τους µαστούς, ανάµεσα στα πόδια, στις µασχάλες κ.λπ.) ή µε τραχιά υφάσµατα.
- Η κακή προσωπική υγιεινή.
- Ορισµένα νοσήµατα (π.χ. ψωρίαση, ερυθηµατώδης λύκος, δηλητηρίαση από µόλυβδο, νόσος Lyme κ.λπ.)
Τα παιδιά είναι εξαιρετικά ευάλωτα στην εµφάνιση εξανθηµάτων, που συχνά εκδηλώνονται ως συνέπεια ασθενειών όπως η ανεµευλογιά, η ιλαρά, η οστρακιά, αλλά και σοβαρότερες παθήσεις όπως η µηνιγγίτιδα και πολλές άλλες. Μία από τις συχνές αιτίες εξανθήµατος είναι η δερµατίτιδα εξ επαφής η οποία, όπως υποδηλώνει η ονοµασία της, εκδηλώνεται όταν το δέρµα αγγίξει κάτι που προκαλεί την αντίδρασή του. Υπολογίζεται ότι το σχεδόν 20% του γενικού πληθυσµού πάσχει από δερµατίτιδα εξ επαφής, η οποία στις µισές περιπτώσεις οφείλεται σε ερεθισµό του δέρµατος και στις υπόλοιπες σε αλλεργία.
Στις πιθανές αιτίες της δερµατίτιδας εξ επαφής συµπεριλαµβάνονται:
- Προϊόντα περιποίησης, σαπούνια, απορρυπαντικά, αρώµατα
- Οι χρωστικές των υφασµάτων
- Η επαφή µε χηµικά του καουτσούκ, των ελαστικών ή του λάτεξ
- Η επαφή µε φυτά όπως η τσουκνίδα, ο δηλητηριώδης κισσός, η δηλητηριώδης δρυς κ.λπ.
- Η έκθεση σε χηµικά (π.χ. χρώµιο) στον χώρο εργασίας Αν και συνήθως τα εξανθήµατα είναι διαχειρίσιµα και δεν οφείλονται σε κάτι σοβαρό, υπάρχουν περιπτώσεις όπου απαιτείται άµεση αξιολόγηση από έναν γιατρό. Αυτό είναι απαραίτητο όταν το εξάνθηµα:
- Αναπτύσσεται σε όλο το σώµα (µπορεί να οφείλεται σε λοίµωξη ή αλλεργική αντίδραση).
- Αρχίζει να δηµιουργεί φλύκταινες, φουσκάλες ή πληγές (µπορεί να οφείλεται σε αλλεργία, αντίδραση σε φάρµακο ή κάποιο εσωτερικό αίτιο).
- Συνοδεύεται από πόνο.
- Μολυνθεί. Ενδείξεις µόλυνσης είναι η εµφάνιση κίτρινου ή πρασινωπού υγρού, η διόγκωση, ο σχηµατισµός κρούστας, ο πόνος, το αίσθηµα καύσου στην περιοχή κ.λπ.
- Συνοδεύεται από πόνο στις αρθρώσεις ή πονόλαιµο.
- Συνοδεύεται από «δέκατα» (σωµατική θερµοκρασία λίγο υψηλότερη από το φυσιολογικό). Τον γιατρό πρέπει να συµβουλευθείτε αµέσως και αν το εξάνθηµα εκδηλώθηκε έπειτα από τσίµπηµα εντόµου ή δάγκωµα ζώου. Στο νοσοκοµείο πρέπει να πάτε αµέσως αν το εξάνθηµα συνοδεύεται από ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα:
- Αίσθηµα σφιξίµατος ή κνησµού στο λαιµό
- Δυσκολίες στην αναπνοή
- Διόγκωση του προσώπου ή των άκρων
- Πυρετό (από 38 βαθµούς Κελσίου και πάνω)
- Πνευµατική σύγχυση, ζάλη, πόνο στο κεφάλι ή στον αυχένα
- Επαναλαµβανόµενους εµέτους ή διάρροια
- Δυσκαµψία στον αυχένα
